دولت الکترونیکی
دولت الکترونیکی در عصر فناوری اطلاعات پدیده ای است که مورد توجه تمامی کشورهای جهان قرارگرفته است. اهمیت این موضوع تا به آنجاست که یکی از معیارهای پیشرفته بودن و قدرتمندی دولت ها به حساب می آید. در کشورهای پیشرو، دولتمردان اهمیت فناوری اطلاعات را دریافته اند و با اختصاص بودجه ی مناسب و برنامه ریزی دقیق، در راه بهبود وضعیت کشور خود در این عرصه کوشش می کنند . جالب اینجاست که برخی از کشورهایی که در زمینه ی دولت الکترونیک در رتبه های بسیار بالای جهانی قرار دارند، غولهای صنعتی و اقتصادی دنیا نیستند . ایرلند و سنگاپور نمونه هایی از این کشورها هستند .
دولت الکترونیکی چیست؟
دولت الکترونیکی دولتی است که با بکارگیری فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی می تواند خدمات مورد نیاز مردم و شرکتهای خصوصی را به شیوه الکترونیکی و بصورت شبانه روزی ارائه کند . در واقع دولت الکترونیک تلاش می کند با استفاده از فضای سایبری، فاصله میان مردم و دولت را کاهش دهد و به شهروندان کمک کند تا با سرعت بیشتر، کیفیت بهتر و هزینه کمتر خدمات مورد نظر خود را دریافت کنند .
در نهایت دولت الکترونیک می تواند تحول شگرفی در ساختار سنتی اداره امور جامعه به وجود آورد و چگونگی ارتباط میان دولت و شهروندان را دگرگون سازد.
تعریف دولت الکترونیکی
تعارف متفاوتی برای مفهوم دولت الکترونیک وجود دارد که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
- اصطلاح دولت الکترونیک به معنای کاربرد شبکه های کامپیوتری و هر نوع ابزار الکترونیکی دیگر، توسط وزارتخانه ها،سازمان ها و ادارات دولتی در جهت اراﺋه خدمات و اطلاعات به مردم،شرکتها و سایر سازمانهای دولتی است.
- دولت الکترونیک یعنی استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی (ICT) برای متحول کردن دولت و فرآیند حکومت از طریق افزایش دسترسی ،پاسخگویی و کارایی.
- دولت الکترونیک به معنای بهره گیری از قدرت اطلاعات وتکنولوژی های اطلاعاتی برای ایجاد ساختار جدیدی از دولت است که با جامعه اطلاعاتی و شبکه ای سازگار است
- دولت الکترونیک یک دولت دیجیتال بدون دیوار و ساختمان و دارای ساختاری مجازی است که خدمات خود را به صورت online ارائه می کند.
- دولت الکترونیک مجموعه ای از کلیه ارتباطات الکترونیکی است که بین دولت،شرکتها و شهروندان رخ می دهد.
- دولتی است که فراتر از زمان و مکان به صورت ۲۴ ساعته و در تمام ایام هفته (حتی روزهای تعطیل) و بدون نیاز به مراجعه حضوری پاسخگوی شهروندان است.
یکی از مواردی که امروزه در سازمان های الکترونیکی دولتی و حتی غیردولتی که ساختار مدرن و پیشرفته ای دارند، مورد توجه قرار گرفته، استفاده از فرآیند مدیریت دانش است. (توصیه می کنیم مقاله مدیریت دانش را مطالعه نمایید.)
مدل های پیاده سازی دولت الکترونیک
الف) مدل پنج مرحله ای سازمان ملل متحد
از آنجایی که موضوع دولت الکترونیک از اهمیت ویژه ای برخوردار است، سازمان ملل متحد یک مدل پیشنهادی برای پیاده سازی آن ارائه کرده است. این مدل پنج مرحله دارد که عبارتند از:
- پیدایش(ظهور) – حضور در وب با صفحات ایستا
- توسعه(ارتقا، گسترش) – وجود صفحات پویا و تنوع اطلاعات
- تعامل – برقراری ارتباطات دوسویه با کاربران از طریق فرم یا ایمیل
- تبادل(تراکنش) – استفاده آنلاین از خدمات
- یکپارچگی(ادغام) – حذف خطوط متمایزکننده ادارات و یکپارچه شدن تمامی خدمات الکترونیک و ایجاد یک پورتال(portal) واحد
در واقع دولت الکترونیک هنگامی شکل واقعی به خودش می گیرد که حداقل به مرحله ۴ رسیده باشیم. در این مرحله مردم امکان استفاده از خدمات الکترونیکی ارائه شده توسط دولت را دارند.
اما شکل ایده آل این است که در مرحله ۵ قرار داشته باشیم. در این مرحله باید مرز بین ادارات دولتی در ارتباطات الکترونیکی حذف شده باشد. برای درک بهتر موضوع یک مثال میزنیم. مثلا هنگامی که یک دانش آموز در دانشگاه پذیرفته می شود، دانشگاه بتواند مدرک دیپلم و اطلاعات ثبت احوال و شرایط نظام وظیفه برای پسران را خودش از سامانه های مربوط به سایر سازمانها استخراج کند. یعنی نیاز نباشد دانشجو خودش به آن ادارات مراجعه کند تا مشکلش حل شود.
ب) مدل لاینه – لی
این مدل توسط دو نفر از استادان دانشگاه نوادا در آمریکا و بر پایه تجارب مدیریتی و سازمانی ایالات متحده آمریکا ارائه شده است. این مدل چهار مرحله دارد که عبارتند از:
۱. فهرست برداری – ایجاد یک سایت دولتی فهرست شبیه به یک پورتال عمومی که از طریق آن بتوان به سایت های دیگر متصل شد.
۲. تراکنش – انجام خدمات دولتی به شیوه الکترونیکی
۳. ادغام عمودی – ادغام بانک های اطلاعاتی سازمان هایی که نیازهای اطلاعات یکسانی دارند. در واقع به جای اینکه هر سازمان بانک اطلاعاتی مخصئص به خود را داشته باشد، یک بانک اطلاعاتی متمرکز ایجاد می شود و همه ساز مان ها از آن استفاده می کنند. این کار باعث می شود شهروندان فقط یک مرتبه اطلاعات شخصی خود را وارد نمایند. در دفعات بعدی که کاربر قصد استفاده از خدمات الکترونیکی ذولت را داشته باشد، اطلاعات او به طور اتوماتیک بازیابی می گردد. مثلا به محض ورود کد ملی، سایر اطلاعات از پایگاه داده استخراج می شود.
۴. ادغام افقی – قطعا بعضی از بخش ها و سازمان های دولتی وجود دارند که نیازهای اطلاعاتی متفاوتی دارند. مثلا بخش های بهداشت و آموزش. در این شرایط ادغام افقی به معنای همکاری بین این سازمان ها و به اشتراک گذاری اطلاعات لازم بین آنهاست. این مرحله تاحد زیادی شبیه به مرحله یکپارچگی یا ادغام در مدل سازمان ملل است.
خدمات دولت الکترونیکی
خدمات دولت الکترونیک را با توجه به طیفی از کاربران که از خدمات استفاده می کنند می توان در سه گروه دسته بندی کرد :
G2C : خدمات الکترونیکی دولت به مردم
- پرداخت مالیات
- درخواست گذرنامه
- صدور شناسنامه
- ثبت تولد،ازدواج،فوت
- خدمات ثبت املاک و اسناد
- شرکت در انتخابات
- دسترسی به قوانین دولتی واخبار
- دسترسی به اطلاعات گردشگری
- دسترسی به وضعیت آب و هوا
G2B : خدمات الکترونیکی دولت به شرکت ها و ساز مان های خصوصی
- ثبت شرکت ها
- درخواست مجوز جهت فعالیتهای مختلف(مثلا واردات و صادرات)
- اظهار و پرداخت مالیات
- درخواست وام
- خدمات بیمه کارکنان
- خدمات گمرک و بازرگانی
G2G : تعاملات الکترونیکی بین بخش ها و ساز مان های دولتی
هر گونه مناسبات و ارتباطات بین سازمان های دولتی مختلف مثلا قراردادهای الکترونیکی بین ارگان های دولت یا مزایده ها و مناقصه هایی که فقط شامل ادارات دولتی می شود.
G2E : خدمات الکترونیکی دولت به کارکنان و کارمندان
- درخواست و جستجوی کار
- پرداخت حقوق و مزایا
- پرداخت حقوق بازنشستگی
- آموزش الکترونیکی ضمن خدمت
- بیمه و تامین اجتماعی
راهکارهای توسعه دولت الکترونیک
- بازسازی ساختار دولت بر اساس دیدگاه دولت الکترونیک
- گسترش شبکه فیبر نوری و اینترنت پرسرعت
- ترویج فرهنگ استفاده از خدمات الکترونیکی
- گسترش خدمات مبتنی بر تلفن های همراه
- گسترش ضریب نفوذ اینترنت در بین مردم
- ارزان شدن بهای اینترنت
مزایا
دولت الکترونیکی بعنوان مولفه ای از جامعه الکترونیک، مزایای بسیاری به همراه دارد که مهمترین آنها عبارتند از :
- ارائه خدمات با کیفیت بهتر ، سرعت بیشتر و هزینه کمتر به شهروندان.
- برقراری عدالت بین شهروندان.
- امکان ارائه خدمات مستقیم و بی واسطه به شهروندان و در نتیجه کاهش تخلفات و فساد اداری.
- کوچک شدن حجم دولت و در نتیجه کاهش هزینه های دولت و توجه به گسترش بخش خصوصی.
- کاهش تمرکزگرایی و بروکراسی دولتی.
- افزایش شفافیت در بدنه دولت و تقویت دموکراسی.
- افزایش انعطاف پذیری ساختار دولت در هنگام تغییرات.
- افزایش توان پاسخگویی دولت و در نتیجه رضایت مردم.
- کاهش هزینه های مردم و بخش خصوصی و در نتیجه رشد اقتصادی جامعه.
- کاهش ترافیک و آلودگی هوا.
نگاهی به برخی آمارها در مورد دولت الکترونیک و مزایای ناشی از آن در کشورهای جهان
- صرفه جویی ۷۰% در هزینه عرضه خدمات دولتی در آمریکا
- کاهش هزینه تجدید انواع گواهینامه ها از ۷دلار به ۲دلار در آریزونای آمریکا
- ۱۰میلیون دلار صرفه جویی در برزیل به دلیل تکمیل و ارسال online فرم های مالیاتی توسط ۸۰% مردم
- ۲۰۰میلیون دلار صرفه جویی در شیلی به دلیل برگزاری الکترونیکی مزایده ها و مناقصه های دولتی
- کاهش قابل توجه زمان و هزینه در انجام امور گمرکی و بنادر دبی
تاثیرات مثبت و منفی بر جامعه
- برقراری عدالت اجتماعی
- رضایتمندی مردم
- حس اعتماد بیشتر به دولت
- کاهش ملاقات های حضوری و احتمال افزایش حس گوشه گیری انسانها
- احتمال افزایش بیکاری
توصیه می شود مطلب “سلامت الکترونیکی” را هم مطالعه نمایید.
