مدیریت دانش
مدیریت دانش (Knowledge Management) به معنی تعریف، ذخیره و نگهداری، طبقه بندی، ارزیابی، به اشتراک گذاری و استفاده موثر از انواع اطلاعات موجود در سازمان است. از جمله مهمترین اهداف مدیریت دانش این است که به شکل خلاقانه و موثر و به منظور کسب منافع بیشتر برای سازمان، از اطلاعات استفاده کنیم. مدیریت دانش تلاش می کند به کارکنان سازمان آموزش دهد که دانش و مهارت ها و تجربه های فنی خود را ثبت کنند و آنها را با دیگران به اشتراک بگذارند. کارکنان باید درک کنند که فرآیند تولید، ثبت و به اشتراک گذاری اطلاعات مفید، می تواند به نفع خودشان و سازمان باشد.
در این مطلب در مورد تعاریف مدیریت دانش، اهداف مدیریت دانش، عناصر مدیریت دانش و فرآیند مدیریت دانش و مهندس دانش توضیحاتی ارائه خواهیم کرد.
تعاریف مدیریت دانش
تعاریف گوناگونی از مدیریت دانش در منابع مختلف مطرح شده است. در اینجا بعضی از این تعریف ها را بیان می کنیم:
کارلس آرمسترانگ: مدیریت دانش فعالیتی سازمانی است که هدف از آن به وجود آوردن محیطی اجتماعی و فنی است که بتوان در آن محیط دانش تولید کرده و آن را با دیگران تقسیم نمود.
لاری پروساک: مدیریت دانش تلاشی برای آشکار نمودن دارایی پنهان در ذهن اعضا و تبدیل این دارایی پنهان به یک دارایی سازمانی تا همه کارکنان سازمان به این دارایی دسترسی داشته باشند.
هربرت سنت آنگو: مدیریت دانش یعنی ایجاد نوعی ارزش از دارایی های پنهان سازمان. ما زمانی به این هدف دست می یابیم که برای افراد ارزش قائل شویم و توانائی های آنها رابرای تولید و جمع آوری و مبادله دانش افزایش دهیم.
توماس دوپورت: مدیریت دانش عملیات کشف، سازماندهی، خلاصه کردن و ارائه اطلاعات است به شکلی که معلومات کارکنان را بهبود بخشد.
نوناکا و تاکوچی: مدیریت دانش فرایندی است که طی آن سازمان به تولید ثروت از دانش و یا سرمایه فکری خود می‌پردازد.
مک دونالد: مدیریت دانش یعنی استفاده خلاق، مؤثر و کارآمد از کلیه دانش‌ها و اطلاعات در دسترس سازمان به نفع مشتری و در نتیجه به سود سازمان.
دلایل پیدایش مدیریت دانش
۱- دگرگونی مدل کسب و کار صنعتی که سرمایه‌های یک سازمان اساساً سرمایه‌های قابل لمس و مالی بودند (امکانات تولید، ماشین، زمین و غیره) به سمت سازمانهایی که دارایی اصلی آنها غیرقابل لمس بوده و با دانش، خبرگی، توانایی و مدیریت برای خلاق سازی کارکنان آنها گره خورده است.
۲- افزایش فوق‌العاده حجم اطلاعات، ذخیره الکترونیکی آن و افزایش دسترسی به اطلاعات به طور کلی ارزش دانش را افزوده است. زیرا فقط از طریق دانش است که این اطلاعات ارزش پیدا می‌کند، دانش همچنین ارزش بالایی پیدا می‌کند. زیرا به اقدام نزدیک تر است. اطلاعات به خودی خود تصمیم ایجاد نمی‌کند. بلکه تبدیل اطلاعات به دانش مبتنی بر انسان‌ها است که به تصمیم و بنابراین به اقدام می‌انجامد.
۳- تغییر هرم سنی جمعیت و ویژگیهای جمعیت شناختی که فقط در منابع کمی به آن اشاره شده‌است. بسیاری از سازمانها دریافته‌اند که حجم زیادی از دانش مهم آنها در آستانه بازنشستگی است. این آگاهی فزاینده وجود دارد که اگر اندازه‌گیری و اقدام مناسب انجام نشود، قسمت عمده این دانش و خبرگی حیاتی به سادگی از سازمان خارج می‌شود.
۴- تخصصی تر شدن فعالیتها نیز ممکن است خطر از دست رفتن دانش سازمانی و خبرگی به واسطه انتقال یا اخراج کارکنان را به همراه داشته باشد.
دانش یا دانایی صریح و ضمنی
در یک دسته بندی کلی اطلاعات یا دانش یا دانایی سازمان را می توان به دو گروه صریح و ضمنی دسته بندی کرد. دانش صریح به سادگی قابل بیان و ذخیره سازی است ولی دانش ضمنی اینگونه نیست. مثلا چگونگی محاسبه سرعت یک خودرو یا جرم حجمی یک جسم یا ریشه های یک معادله درجه اول یا دوم دانشی صریح است ولی مهارتی که یک کارگر حرفه ای جوشکار یا یک جراح قلب در طول سالها به دست آورده که در کتاب ها نیستند و باعث موفقیت و سرعت او شده اند، دانش ضمنی است.
دانش ضمنی به سادگی قابل بیان نیست و در اصطلاح به آسانی فرموله نمی شود. بعضی از افراد حتی عمدا دوست ندارند آنها را با دیگران به اشتراک بگذارند و معتقدند این نوع دانش همان فوت آخر کوزه گری است و نباید آنها را منتشر کرد. در نتیجه یکی از مهمترین چالش های مدیرت دانش تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح است.
تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد که تنها ۲۰٪ دانایی صریح یا آشکار (Explicit ) است و ۸۰٪ باقیمانده، دانایی ضمنی یا نهفته (implicit) است.
فرآیند مدیریت دانش در سازمان
فرآیند مدیریت دانش باید برنامه مدونی برای تولید و ثبت انواع اطلاعات داشته باشد و به کارکنان آموزش دهد این فرآیند برای همه مفید است. یک سازمان باید بداند که دانش ضمنی نهفته در وجود منابع انسانی سرمایه مهمی برای سازمان به حساب می آید و اگر این افراد به هر دلیلی مانند اخراج، استعفا، بازنشستگی، از کار افتادگی و یا حتی فوت از سازمان جدا شوند ممکن است این دانش ضمنی و درنتیجه بخشی از سرمایه سازمان از دست برود.
بنابراین همانگونه که هر سازمانی برای حفظ منابع مالی و سرمایه های ملموس خود از جمله ساختمان ها، ماشین آلات و تجهیزات برنامه ریزی می کند، باید برای سرمایه های ناملموسی نظیر دانش موجود در سازمان که حاصل از دانایی و تجربه منابع انسانی سازمان است نیز برنامه مشخصی داشته باشد. مدیریت دانش به سازمان کمک می کند تا این دانش را یافته و نگهداری کند.
عناصر سیستم مدیریت دانش
- فرایندهایی که دانش اندوخته در سازمان را مدیریت می‌کنند.
۲. ابزار و تمهیداتی که دسترسی به این سرمایه‌های علمی را آسان می‌کنند.
مراحل فرآیند مدیریت دانش
فرآیند مدیریت دانش معمولا شامل چهار مرحله است:
- کشف منابع دانش در سازمان
- ذخیره سازی و نگهداری و طبقه بندی دانش
- ارزیابی و پالایش دانش و حذف اطلاعات غیر مفید
- به اشتراک گذاری دانش با توجه به سطح محرمانگی آنها
مهندس دانش کیست؟
مهندس دانش (Knowledge Engineer) فردی است که در فرایند مهندسی دانش تبحر دارد. وی می‌تواند سه فعالیت استخراج، تحلیل و مدلسازی دانش را انجام دهد. این سه فعالیت منجر به تولید یک پایگاه دانش ساخت یافته مبتنی بر مدل‌های دانش با قابلیت استفاده مجدد می‌شود که می‌تواند به عنوان محتوای ورودی در یک سیستم مبتنی بر دانش استفاده شود.
اگر تمایل دارید می توانید مطلب کوتاه “دولت الکترونیک” را هم بخوانید.
